Berlijn genieten op een andere manier

We zijn de afgelopen jaren al vele malen in Berlijn geweest. Vaste prik was het kopen van een Tageskarte of 3-Tageskarte (CityTourCard) om zo onbeperkt gebruik te kunnen maken van de U-bahn, S-Bahn, bussen en treinen in het stadsgebied. Deze maal hebben we een ander vervoersmiddel gebruikt om de stad te verkennen. De fiets! En dat is een aanrader.

Gewoon bij de fietsenwinkel om de hoek huren we voor 9 Euro per dag tweewielers. Maar het kan ook bij speciale fietsverhuurzaken of de Duitse Spoorwegen (deze fietsen vind je door de hele stad en kun je tegen betaling meteen meenemen. We twijfelen echter wel aan de comfortabelheid als het gaat om echt een stuk fietsen met als doel de stad te verkennen).

Onze eerste fietsmiddag staat in het teken van Berlin Mitte en met name de herinneringen aan het Berlijn van tijdens de tweede wereldoorlog. Vanuit Schöneberg (waar ons appartment zich bevindt) gaat het richting de ambassadewijk van Berlijn en het muziekinstrumentenmuseum. We stoppen kort in het Sony Center en via het Technikmuseum fietsen we naar het Anhalter Bahnhof (waarvan alleen de voorgevel nog overeind staat).

We besluiten op zoek te gaan naar de plaats waar tussen tijdens de tweede wereldoorlog de Neue Reichskanzlei (gebouwd in 1938/1939) en de Hitlerbunker stonden (hoek Voßstraße / Wilhemstraße) (zie ook bijzonder project met grafische beelden). Op weg er naar toe treffen we in de Niederkirchenerstraße (zijstraat van de Wilhemstraße) een interessant openlucht museum (zie deelfoto in dit bericht) dat herinnert aan de dictatuur van Nazi Duitsland (toegang tot dit museum gratis!).

Via de gebouwen van enkele huidige Bundesländer (aan de 'In den MinisterGärten') komen we bij het Holocaust Monument en het Homo Monument (tegenover elkaar). Van daaruit is het maar een klein stukje naar de Deutscher Bundestag (Reichstag), Brandenburger Tor en Pariser Platz (met o.a. het in glorie herstelde luxe Hotel Adlon en de recent geopende Amerikaanse Ambassade).

Bij Bahnhof Friedrichstraße stoppen we voor een koffiebreak bij de Amerikaanse keten Starbucks. We concluderen dat deze in Duitsland zich alleen bevindt in Berlijn en een aantal in het Westen gelegen Duitse steden (hebben de Amerikanen Oost-Duitsland nog niet ontdekt?) en verbazen ons voor de zoveelste maal dat we in Nederland nog niet echt kunnen genieten van deze uit Seatle afkomstige koffieketen. Via de Friedrichstraße en de Gendarmenmarkt gaat het terug naar Schöneberg.

Tijdens de tweede fietsdag staan de Wannsee en Potsdam op het programma. Om wat tijd te besparen reizen we per trein van station Zoologischer Garten naar station Wannsee. Vanaf dit station fietsen we door de wijk met de villa (tegenwoordig museum) die bekend werd tijdens de tweede wereldoorlog door de Wannseeconferentie. Vandaar gaat langs de oevers van de Wannsee, een groot meer, richting Glienickerbrücke (vroegere grenspost tussen Oost- en West-Duitsland en bekend geworden als uitwisselingspunt van spionnen, militairen en diplomaten tussen de DDR en de BRD). Via de brug fietsen we Potsdam binnen en uiteraard brengen we een bezoek aan het Holländisches Viertel (een kleine wijk met een Hollandse uitstraling, gebouwd 1733-1740). Vervolgens maken een rondje om het prachtige Sanssouci waar vele mooie gebouwen te zien zijn. Uiteraard Slot Sanssouci zelf maar ook een echte Nederlandse windmolen en diverse prachtige landhuizen en paleisjes zijn daar te vinden. Via de binnenstand van Potsdam (met nog duidelijk enkele huizen in DDR-staat) gaat het naar het station van Potsdam waar wij de trein terug naar Berlijn nemen.

Auf Wiedersehen!

Kees

(alle foto's copyright Kees Westerkamp, 2008)

Berlijn: Dönerhoofdstad van Duitsland!

De Duitsers staan bekend om hun Bratwurst maar de Döner Kebab is net zo populair! Wie overigens dacht dat de Döner Kebab, zoals deze bij een van de vele Döner-stands te krijgen is, uit Turkije komt heeft het mis. In Berlijn is ie geboren en Mehmet Aygün is de uitvinder.

Aygün werkte als 16-jarige bij zijn oom in de zaak in Berlin Kreuzberg. Daar kwam hij in 1971 op het idee om een 'Döner To Go' of ookwel de 'Döner Sandwich' te serveren die qua smaak ook wat meer paste bij de Duitse consumenten. Zo ontstond een broodje gemaakt van open gesneden Fladdenbrood gevuld met gemarineerd vlees, rode kool, sla en een saus van yoghurt en knoflook. Het voldeed aan de vraag om een Döner Kebab mee te nemen om onderweg op te eten. Het werd zo populair dat de 'Döner To Go' onderdeel is geworden van de Duitse cultuur!

Inmiddels is Mehmet Aygün wat ouder. Hij bezit een keten van enkele Turkse restaurants in Berlijn, 'Hasir' genaamd, waarvan de hoofdzaak nog steeds in Kreuzberg gevestigd is. Voor zowel Duitsers als Turken hét adres voor niet alleen een goede Döner Kebab maar ook andere Turkse specialiteiten.

Döner Kebab is big business in Duitsland. Alleen Berlijn telt al 1600 Dönerstands (in heel Duitsland meer dan 10.000). De omzet van al die zaken is meer dan die van MacDonalds en Burger King in Duitsland samen!

Het land exporteert zelfs vlees naar Nederland en Turkije. En dat wordt scherp in de gaten gehouden. Sinds begin jaren '90 is wettelijk voorgeschreven welke samenstelling het vlees mag hebben dat de consument in zijn/haar Döner Kebab krijgt voorgeschoteld. Dat is wel nodig wat Duitsland kende de laatste jaren enkele roemruchte vleeschandalen, de zogenaamde Gammelfleisch Skandalen.

Ook de prijs van de Döner Kebab is regelmatig onderwerp van gesprek. Wat mag een goede Döner Kebab kosten en wanneer loop je risico op rommel. Feit is dat in Berlijn de concurrentie tussen de stands zo hoog is dat er flink met de prijzen gestunt wordt en je voor een Döner minder betaalt dan in andere steden. Maar experts geven als richtprijs zo'n 2,50 tot 3 Euro aan. Alles wat daaronder zit, is verdacht.

Wie echter geen risico wil lopen gaat naar een van de zes zaken van Aygün. Want hij houdt zijn reputatie graag hoog.

Auf Wiedersehen!

Kees

Stationsarchitectuur

Wie met de ICE naar Berlijn reist, komt in de meeste gevallen aan op Berlin Hauptbahnhof. Deze blikvanger op het gebied van architectuur in Berlijn is sinds mei 2006 geopend en het belangrijkste station van de stad. Het gebouw is in de pers al vele malen geroemd vanwege haar opvallendheid, omvang en ligging in de stad.

Het station is qua gebouw gigantisch. Het heeft een erg open karakter. Dit komt door het vele glas en de doorkijk van het bovenste niveau naar het onderste niveau alsmede het zicht vanuit de treinen die stoppen op het bovenste niveau op de stationshal eronder.

Berlin Hauptbahnhof heeft vier treinsporen (de West-Oostverbinding) en twee S-Bahnsporen op het bovenste niveau alsmede acht treinsporen op het onderste niveau (de Noord-Zuidverbinding). Wie aankomt of vertrekt merkt dat in de dienstregeling. Zo komt de ICE uit Hannover meestal aan op Berlin Hauptbahnhof Hoch maar soms ook op Berlin Hauptbahnhof Tief (vooral opletten als je vertrekt!).

Toch is het qua sporen en perrons geen groot station. Wat dat aangaat hebben Leipzig, München en Frankfurt grotere stations. Maar toch mag het Berlijnse centraal station er zijn. Het lijkt qua Nederlandse begrippen nog het meest op station Duivendrecht maar dan een tikkie groter.

Het station ligt aan een spoorlijn én op een plek met een interessante geschiedenis. Het Berliner Hauptbahnhof mag dan nieuw zijn, tot 1951 lag op ongeveer dezelfde plek (maar niet aan dezelfde spoorlijn) het Lehrter Bahnhof. Een van de vele kopstations die Berlijn telde. Wel op dezelfde locatie aan de lijn lag het Lehrter Stadtbahnhof, één van de vele S-Bahnstations in Berlijn. Dit station is nu geïntegreerd in het nieuwe Berliner Hauptbahnhof.

Over de naam van het hauptbahnhof was vooraf aan de opening het nodige te doen. Sommige mensen vonden dat het nieuwe station geen Berliner Hauptbahnhof moest heten maar Lehrter Bahnhof (vanwege de verwijzing naar het verleden). Maar ook die laatste naam was destijds bij de opening van het Lehrter Bahnhof in 1868 omstreden.

De Berlijnse kopstations werden namelijk vernoemd naar de richting van waaruit de spoorlijn kwam die in het kopstation eindigde. Zo was er het Hamburger Bahnhof (begin-/vertrekpunt van de treinen naar Hamburg), het Anhalter Bahnhof (voor de treinen naar/van de regio Anhalt, tegenwoordig onderdeel van Bundesland Sachsen-Anhalt) maar ook de verbindingen met Wenen, Rome, München en Frankfurt am Main), het Potsdamer Bahnhof voor de richting Potsdam en Magdeburg (Berlijn heeft sinds enkele jaren weer een Potsdamer Bahnhof maar nu ondergronds op de Noord-Zuidverbinding) en het Görlitzer Bahnhof voor de treinen naar Cottbus en Görlitz.

Het Lehrter Bahnhof had logischerwijs Hannoverisch Bahnhof moeten heten maar dit lag destijds (met de bouw van een tweede spoorlijn tussen Berlijn en Hannover, tussen 1868 en 1871) wat gevoelig. Omdat de plaats Lehrte, nabij Hannover, het eerste station op Hannovers grondgebied was, werd het Berlijnse kopstation aan het einde van de lijn vernoemd naar deze plaats.

Enkele initiatieven om het nieuwe Berlijnse centraal station weer Lehrter Bahnhof te noemen mislukte. Alleen de naamborden op het huidige S-Bahnstation herinneren nog aan die tijd want het oude S-bahnhof Lehrter Stadtbahn gaat nu door het leven als Berliner Hauptbahnhof/Lehrter Bahnhof. Zo is een stukje van de interessante spoorgeschiedenis van Berlijn toch nog herkenbaar in een stad die langzaam verandert van een gedeeld politiek brandpunt in een verenigde wereldstad.

Auf Wiedersehen
Kees

(foto 1: Berliner Hauptbahnhof, foto 2: gevel van het voormalige kopstation Anhalter Bahnhof, foto 3: Hamburger Hauptbahnhof (zo'n 500 meter verwijderd van het Berliner Hauptbahnhof. Alle foto's copyright Kees Westerkamp, 2008)

Berliner Luft

Berlijn behoort absoluut tot het lijstje van mijn favoriete steden. In het voorjaar van 1988 was ik er voor het eerst en heb nog de situatie van 'voor de muur' kunnen aanschouwen. Sinds 2004 woon ik deels in Duitsland, in de buurt van Hannover, en is Berlijn met de snelle ICE in anderhalf uur te bereizen. Het gevolg: ik kom een paar maal per jaar in de Duitse hoofdstad.

Wat trekt me in Berlijn? Het is combinatie van een bewogen recente geschiedenis én de aanwezigheid van die geschiedenis in het stadsbeeld. Berlijn ademt geschiedenis en dat hebben maar weinig steden. Met die bewogen geschiedenis doel ik op de tweede wereld oorlog en de koude oorlog met haar 'Muur'. Je hoeft niet ver te zoeken om die geschiedenis te vinden. Zeker als je Berlijn ook een keer bezocht hebt voor de Mauerfall (Val van de Berlijnse Muur) in november 1989. Ik ga vaak op zoek naar stadsbeelden van toen en nu.

Alhoewel het stadsbeeld verandert, gaat het toch langzamer als men zou verwachten. Ik ben toch iedere keer weer verbaasd wat er nog te zien is van die geschiedenis na bijna 20 jaar Mauerfall. Ok, de 'binnenstad' is erg gemoderniseerd maar wie de moeite neemt om iets meer 'naar buiten' te gaan komt interessante zaken tegen. Zoals stukken muur, gebouwen in oude (soms embarmelijke) toestand, bijzondere gevels en overblijfselen van de tweede oorlog. Dus niet blijven hangen op de Kurfürstendamm (dat is echt passé) of de Brandenburger Tor maar ga wat verder ver!

Afgelopen zomervakantie hebben we weer eens weekje Berlijn gedaan. Nu ik weet thuis ben, tijd voor wat terugblikken. De komende dagen dus enkele Berlijnberichten!

Auf Wiedersehen
Kees